Dân gian thường có câu: “Râu tôm nấu với ruột bầu. Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon” để nói về món ăn gắn liền với sự cơ hàn, nghèo khó tuy nhiên vẫn thật tuyệt vời và dinh dưỡng.
Lá bầu, ngọn bầu, quả bầu từ xa xưa vẫn được coi là thực phẩm cứu đói cho người dân Việt. Theo Đại tá Lương y Bùi Hồng Minh, Phó Chủ tịch Hội Đông y Ba Đình (Hà Nội) quả bầu chẳng khác gì “thuốc tiên” bổ dưỡng, chữa nhiều chứng bệnh cho người dân.
Cây bầu còn có tên gọi khác bầu canh, bầu nậm. Bầu có tên khoa học là Lagenaria ciceraria, họ bầu bí. Ở Việt Nam bầu được trồng ở khắp nơi lấy quả ăn vào mùa hè.
Bộ phận dùng: quả nấu ăn, lá làm thức ăn chống đói, tua cuốn và hoa bầu giải độc, hạt bầu chữa lợi răng sưng đau. Chủ trị tâm phiền khát, tiêu khát, đái nhiều, đái tháo, máu nóng mụn nhọt, lở ngứa…
Cây bầu dùng chữa nhiều bệnh, ảnh minh họa.
Theo y học hiện đại trong 100g bầu tươi có chứa: Carbohydrates: 3.93 g, Protein: 0.72 g, Chất béo: 0.02 g, Chất xơ: 0.6 g, Vitamin C: 11.7 mg, Vitamin B3 (Niacin): 0.371 g, Vitamin B5 (Pantothenic acid): 0.176 mg, Kali: 174 mg, Phốt pho: 15 mg, Magie: 13mg
Ngoài ra, bầu còn có chứa nhiều vitamin và khoáng chất khác như vitamin B2, vitamin B9, vitamin A, canxi, sắt, kẽm, đồng… cùng với các loại axit amin như tryptophan, lysine, valine…
Lương y Bùi Hồng minh cho hay: “Trong Đông y, bầu vị hơi nhạt, tính mát có công hiệu giải nhiệt, giải độc, lợi tiểu, nhuận phổi, trừ ngứa; chủ trị các chứng như trướng bụng, phù thũng, tiểu tiện ít, phổi nóng, ho…”.
Thịt quả bầu vị ngọt, tính hàn, có tác dụng giải nhiệt, trừ độc, được dùng trị chứng đái dắt, phù nề, đái tháo đường… Cách dùng bầu làm thuốc như sau: quả bầu 50 – 100g nấu thành canh ăn hằng ngày.
Vị lương y cho hiểu thêm thịt bầu rất tốt cho trường hợp người có viêm gan, sỏi thận, tăng huyết áp. Lấy quả bầu tươi ép nước trộn với mật ong ngày uống 2 lần.
Ngoài tốt cho gan và thận thì thịt bầu còn giúp dưỡng phổi. Người phổi nóng, sinh ra ho: Quả bầu 50g đun lấy nước uống thay trà trong ngày.
– Hạt bầu có tính sát khuẩn dùng đun lấy nước súc miệng chữa bệnh sưng mộng răng lợi răng lung lay, tụt lợi.
– Lá bầu có vị ngọt, tính bình có thể làm rau ăn giải nhiệt
– Tua cuốn và hoa bầu có tác dụng giải thải nhiệt độc, nấu tắm cho trẻ em phòng ngừa đậu, sởi, lở ngứa.
– Quả bầu già sắc lấy nước uống có tác dụng lợi tiểu
– Rễ được dùng ở Ấn Độ làm thuốc trị phù, sắc lấy nước sắc uống chữa chứng vàng da.
Tham khảo thêm: https://www.thaythuoccuaban.com/vithuoc/bau.htm
“Vỏ bầu là thứ đổ đi những trong đông y vỏ bầu là thuốc giúp thanh nhiệt, giải độc mát máu, mát gan, lợi thận”, Lương y Bùi Hồng Minh nói.
Một số bài thuốc hay từ quả bầu:
– Chữa răng lung lay, viêm lợi: Hạt bầu 20g, ngưu tất 20g, nấu lấy nước ngậm và súc miệng ngày 3 – 4 lần.
– Chữa trướng bụng, tiểu ít: Bầu tươi 50 – 100g, đun lấy nước uống nhiều lần trong ngày. Hoặc lấy vỏ bầu 30g, vỏ dưa hấu 30g, vỏ bí ngô 30g, hợp lại sắc lấy nước uống nhiều lần trong ngày.
– Chữa đái dắt: Quả bầu 50g, rau má 30g, râu ngô 10g, rễ cỏ tranh 20g. Sắc nước uống.
– Chữa báo bón: Quả bầu 50g, khoai lang 50g, đường đỏ 30g. Nấu nước uống 3 lần trong ngày. Nếu không đỡ uống liền 5 ngày.
– Chữa đầy bụng không tiêu: Vỏ bầu khô hầm trong nồi kín cho thành than tán mịn. Mỗi lần lấy 1 thìa to uống với nước hẩm. Cho vài lát gừng càng tốt.
– Giải độc: Dùng tua cuốn và hoa bầu nấu nước uống.
– Bổ thận chữa đau lưng: Hạt bầu nấu canh bầu dục lợn để ăn cái uống nước.
Lương y lưu ý không tận dụng bầu cho những người bị phong hàn, ăn không tiêu do có tính hàn có thể gây đau bụng.
Ngọc Minh